Ekspresjonizm

Ekspresjonizm – rozwinął się na początku XX wieku w Niemczech, bezpośrednimi prekursorami nowego kierunku po secesji byli:

• V. van Goch,
• H. Toulouse – Lautrec,
• J. Ensor,
• E. Munch.

W 1905 roku utworzona została w Dreźnie grupa pod nazwą Die Brücke. Założycielami jej byli z wykształcenia architekci: E. L. Kirchner, Haeckel, Schmidt - Rotluff. Ich ambicją stało się odnowienie sztuki niemieckiej we wszystkich dziedzinach. Pierwsza wystawa tej grupy odbyła się w 1906 roku. Dzięki działalności Die Brücke rozwinął się w Europie ekspresjonizm.

Cechy ekspresjonizmu:

• człowiek był głównym temat w sztuce,
• zastosowano łamaną, gruba kreskę,
• jaskrawe kolory,
• posługiwanie się kontrastem, w celu spotęgowaniu siły wyrazu i ekspresji,
• niedbała faktura,
• pesymizm, melancholia,
• samotnictwo,
• silne eksponowanie swojego losu,
• mistyka,
• inspiracja sztuka afrykańską,
• nawiązywanie do społeczeństw pierwotnych i sztuki dziecięcej,
• inspirowanie się sztuką ludową,
• spontaniczne i subiektywne wyrażanie przeżyć wewnętrznych,
• celowe deformowanie rzeczywistości poprzez groteskę i karykaturę.

Do grupy Die Brücke należeli oprócz założycieli również: Ch. Rohlfs, E. Nolde, L. Corinth, M. Bechstein, Der Blaue Reiter. W niemieckim ekspresjonizmie rozwija się drzeworyt, uchodzący za narodowa technikę oraz grafika. W 1911 roku grupa Die Brücke, rozpadła się na skutek przeniesienia jej do Berlina. Drugą grupą zmierzającą do ekspresjonizmu była powstała w 1911 roku w Monachium, grupa pod nazwą Der Blaue Reiter (Błękitny Jeździec). Jej celem była działalność skupiona na organizowaniu wystaw, członkowie grupy nie mieli jednolitego programu estetycznego ani określonych form organizacyjnych.

Ekspresjonizm nasilił się na tle intelektualnego i politycznego niepokoju. Często w dziełach malarzy, należących do tego kierunku znajdowało się odbicie bezbronności człowieka wobec sił przyrody, a także społeczeństwa. Reprezentantem norweskiego ekspresjonizmu był Edward Munch (1863 -1944), znanego z dzieł: „Dziewczęta na moście”, czy „ Chore dziecko”. Na terenie Polski ekspresjonizm był reprezentowany w dziełach członków grupy formistów, np.: T. Czyżewskiego, S. Witkiewicza, K. Winklera, A. i Z. Pronaszki, T. Niesiołowskiego, L. Chwistka i innych

Przykłady ekspresjonizmu w malarstwie:

• Dziewczyna pod japońską parasolką, Poranek nad jeziorem, Woltyżerka, Kobiety na ulicy, Sanki na śniegu to tylko niektóre dzieła E. L. Kirchnera,
• Wazon z kwiatami i 2 akty, W lesie - autorstwa M. Bechstein,
• Pokłon trzech króli, Taniec przed złotym cielcem, Panny mądre i głupie, Ostatnie wieczerza - autorstwa E. Nolde,
• Zbójnik, Martwą naturę z konikiem, namalowane przez T. Czyżewskiego, który tworzył również liczne Madonny,
• Boża jesień, Portret mężczyzny z cylindrem, Dwa akty z gitarą, Martwa natura z butelką, Martwa natura z winogronami. – to dzieła Z. Pronaszki, który był również autorem pomnika A. Mickiewicza w Wilnie.

W architekturze ekspresjonizm wyrażał się następującymi cechami:

• podkreślenie kierunku poziomego lub pionowego,
• tworzenie wrażenia strzelistości,
• funkcjonalnością i prostotą ,
• użytecznością w myśl hasła: „dobre mieszkanie dla każdego”,
• stosowaniem opływowych form rzeźbiarskich,
• stosowaniem formy wywodzące się z piszczałek organowych (stropy stalaktytowe),
• wznoszenie budowli na ostrokątnych narożnikach ulic,
• akcentowany horyzontalizm budynków.
• Przykłady budowli:
• wieża Einsteina w Poczdamie,
• teatr Reinharda w Berlinie,
• fabryki chemicznej w Luboniu k. Poznania, według projektu: Hansa Poleziga,
• żelbetowa Hala Stulecia we Wrocławiu, autorstwa Max Berg’a,
• budynki Fritza Högera w Hamburgu,
• siedziba spółki okrętowej w Amsterdamie zaprojektowana przez Johan van der Mey’a.