Absolutyzm miał swoje filozoficzne podstawy, jednym z jego teoretyków, ale jednocześnie i zwolenników był Jean Bodin. Swoje poglądy wyłożył w książce „Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej”. Jean Bodin uważał, że monarchia absolutna jest najdoskonalszym ustrojem. W tym systemie król stoi ponad społeczeństwem i ponad prawe. Jego władza ma boskie korzenie, boskie pochodzenie. Natomiast jedynym jej ograniczeniem może być tylko boskie prawo. Teoria Bodin’a została poparta przez mieszczaństwo, które w absolutyzmie widziało próbę ograniczenia roli szlachty, a tym samym wzrost znaczenia warstwy mieszczańskiej. Ustrojowi absolutnemu przeciwstawiała się średnia szlachta oraz burżuazja, która widziała w nim zagrożenie swoich interesów. To właśnie te grupy będą dążyć do wprowadzenia innego, demokratyczne systemu rządów, opartego o zasadę trójpodziału władzy Monteskiusza oraz zasadę suwerenności Narodu J. J. Rousseau. Ta ostatnia stanie się również podstawą tzw. absolutyzmu oświeconego, który narodzi w drugiej połowie XVIII wieku, właśnie pod wpływem oświeceniowych idei.
Do podstawowych cech monarchii absolutnej zaliczamy:
- biurokratyzm, czyli nadmiernie rozbudowany aparat urzędniczy, który panuje nad społeczeństwem, podejmując decyzje szkodliwe i oderwane od rzeczywistości państwowej
- centralizm, czyli skupienie pełni władzy w rękach panującego
- militaryzm – rozbudowywanie armii i wzmacnianie potencjału militarnego państwa oraz tworzenie na arenie międzynarodowej konfliktów, ich wywoływanie
- ekspansjonizm – polityka polegająca na rozszerzaniu swoich wpływów, kosztem państw trzecich
- etatyzm – polityka gospodarcza, polegająca na nadzorze państwa nad procesami ekonomicznymi, nadzorem nad prywatnymi przedsiębiorstwami, nad handlem.