Organizacja państwa babilońskiego

dział: Państwo

O organizacji państwa Hammurabiego możemy wnioskować na podstawie odkryć archeologicznych prowadzonych na terenie starożytnej Mezopotamii. W 1902 r. w czasie wykopalisk prowadzonych w Suzie (Elam) został odkryty kodeks, który umożliwił rekonstrukcję struktury i obrazu państwa oraz społeczeństwa babilońskiego.

 

Po ostatecznym zwycięstwie nad państwem sumeryjsko-akadyjskim, Hammurabi stworzył na podległym mu obszarze silne, scentralizowane państwo. Zlikwidował jednocześnie rozbicie polityczne, które trwało przeszło tysiąc lat. Wyrazem zmiany stosunków politycznych w tym rejonie było wysuniecie się na pierwszy plan nowej stolicy państwa – Babilonu, a w panteonie bóstw semickich, boga Marduka (bóstwo Babilonu). Marduk miał stać się symbolem zwycięstwa Amorytów.

 

Procesy centralizacyjne w państwie Hammurabiego zostały przyspieszone przez kodyfikację prawa zwyczajowego. Kodeks Hammurabiego był zbiorem orzeczeń i wyroków wydawanych przez władcę. Zapisy kodeksu były bardzo surowymi wyrokami dla mieszkańców państwa babilońskiego. Stąd często określa się jego zasady jako: „Oko za oko, ząb za ząb”. Dokonane przestępstwo niosło za sobą tak samo brutalną karę dla osoby, która się go dopuściła. O surowości kary decydowała także przynależność do określonego stanu społecznego. Wyższe kary spotykały ludzi niżej urodzonych. Kodeks zawierał przepisy prawa karnego, prywatnego (małżeńskiego i rzeczowego) oraz procesowego. Jego tekst został wyryty na kamiennej steli pismem klinowym. Kodeks składał się z 282 artykułów oraz z prologu i epilogu. Dziś możemy go oglądać w zbiorach Muzeum paryskiego Luwru.

 

W świetle paragrafów Kodeksu Hammurabiego możemy sobie wyobrazić jak wyglądało społeczeństwo państwa babilońskiego. Było ono podzielone na klasy – wolnych, pośrednich i niewolników. W państwie Hammurabiego istniało niewolnictwo. Niewolników dostarczały liczne wojny, a ponadto praktykowana też była niewola za długi. Ta klasa społeczna była najgorzej traktowana przez przepisy prawne Kodeksu. Niewolnicy byli z dużej liczbie zatrudniani przez króla do obsługi pałacu (stąd jego nazwa – niewolnictwo pałacowe).

 

Scentralizowanie państwa przez Hammurabiego bardzo korzystnie wpłynęło na rozwój gospodarki. Obok wielkiej własności ziemskiej istniała także własność królewska (pałacowa). Z niej władca wydzielał liczne parcele (tzw. pola żywienia) przeznaczone dla różnej kategorii pracowników, dla administracji czy służby pałacowej. Część ziemi królewskiej była oddawana chłopom, w dzierżawę, którzy zostali zobowiązani do płacenia z niej daniny. W państwie Hammurabiego stosowano także kolonizację wojskową. Król nadawał ziemię osobom bezrolnym w zamian za służbę wojskową.

 

Ogromną wagę przywiązywano do budowy i do utrzymania sieci kanałów irygacyjnych, które były podstawą bytu państwa. Za prace związane z czyszczeniem kanałów odpowiadali chłopi. Nie było to ich jedyne obciążenie. Dodatkowym była wspomniana już służba wojskowa.

 

Po śmierci Hammurabiego jedność państwa babilońskiego stanęła pod znakiem zapytania. Na tronie królewskim brakowało wybitnego władcy. Ponadto pogarszała się sytuacja ekonomiczna chłopów (wywołana w dużej mierze zasoleniem wody rzecznej, którą ze względu na brak deszczu posługiwali się przy nawadnianiu pól). Jedną z przyczyn osłabienia państwa babilońskiego było również pojawienie się groźnego konkurenta – Asyrii. Państwo to po okresie przejściowym usamodzielniło się i w połowie II tysiąclecia wysunęło się na plan pierwszy wśród państw Mezopotamii. Osłabione państwo babilońskiego ostatecznie zostało ziszczone podczas najazdu Hetytów. Babilon złupiono, a po wycofaniu się plemienia Hetytów, miasto wpadło w ręce Kasytów, którzy zamieszkiwali tereny Iranu.