Początki druku

Początki druku sięgają czasów starożytnych Chin, jednak ten wątek został omówiony we wcześniejszym rozdziale, tymczasem interesujący jest fakt rozwoju drukarstwa w Europie XV wiecznej. Nie sposób omówić tego tematu bez osoby Jana Gutenberga (J. Gensfleisch zum Gutenberg 1399 – 1468), który był złotnikiem i drukarzem, a jednocześnie opracował ruchomą czcionkę, która znacznie przyspieszyła sposób przekazywania słowa pisanego. Jan Gutenberg uznany jest za wynalazcę prasy drukarskiej. W 1448 roku założył drukarnie w Moguncji, w której skonstruował urządzenie do odlewania czcionki z metalu oraz prasę śrubową, która służyła do odciskania złożonych z czcionek tekstów na papierze. Taką metodę odciskania czcionek nazwano typografia (gr. typos – uderzenie pozostawiające ślad, grafo – pisać). Dzięki typografii już w 1445 roku Gutenberg odbił pierwszy druk, był to fragment księgi Sybilli. Dziesięć lat później w 1455 (lub w 1456 roku wytłoczył Biblię Czterdziestodwuwierszową (jej nazwa pochodzi od tego, iż została wydrukowana w układzie 42 – wierszowym. Prawdopodobnie została ona wykonana w około dwustu egzemplarzach, część z nich na papierze (165), część na pergaminie. Biblia została wydrukowana bez strony tytułowej i bez numeracji stron, mimo to stanowi cenny przykład rozwoju drukarstwa. W Polsce można podziwiać dzieło Gutenberga, bowiem znajduje się ono w muzeum diecezjalnym w Pelplinie, inne egzemplarze  są przechowywane na terenie Stanów Zjednoczonych, Wielkiej Brytanii i Francji.

Pierwszą prasę drukarską do wybicia tekstu Biblii wykonał na zlecenie Gutenberga rzemieślnik moguncki Konrad Sasbach. Początkowo drukarz układał z czcionek wiersze i kolumny tekstu, który miał być odbity na papierze. Następnie kładł karty papieru (lub pergaminu) na wypukły skład formy drukowej powleczony farbą drukarską. Ostatecznie dociskał od góry tłok prasy do karty, co powodowało odciśnięcie na niej tekstu. W takiej prasie drukarskiej można było wymieniać czcionki, co powodowało możliwość uniknięcia powielania błędu.

 

W 1457 roku ukazał się pierwszy dokładnie datowany druk - Psałterza mogunckiego, tym razem wydruk pochodził od wspólników Gutenberga, czyli J. Fusta i P. Schoffera. Również w drugiej połowie XV wieku pojawiły się pierwsze barwne inkunabuły wykonywane techniką drzeworytową.

 

Prasa Gutenberga stała się pierwowzorem późniejszych dociskowych maszyn drukarskich przeznaczonych do druku wypukłego wykonywanego bezpośrednio na podłożu, bardzo szybko pojawiły się drukarnie niemal w całej Europie. W XV wieku istniały drukarnie w następujących miastach: Moguncji (1455), Kolonii 1465, Paryżu (1470), Krakowie, Budzie (1473) i Londynie (1476). Na ziemiach polskich produkcja papieru ruszyła w XV wieku na terenie Gdańska, Wrocławia i w okolicach Krakowa.

 

Na Wschodzie rozwijał się również sitodruk polegający na drukowaniu obrazu za pomocą szablonu z nałożoną drobną siatką. Siatkę tę pokrywano następnie farbą drukarską, co umożliwiało uzyskanie obrazu zgodnego z konturem szablonu. Wynalazek Gutenberga przyspieszył rozwój literatury na świecie, niestety on sam zmarł w biedzie i zapomnieniu.