Przebieg walki o inwestyturę

W latach 1056 – 1106, panował w Niemczech Henryk IV (od 1084 roku jako cesarz), reformy Grzegorza VII i postanowienia „Dictatus papae”, wywołały w jego oczach ostry sprzeciw, ponieważ odsuwały od wpływów na Kościół niemiecki cesarza. Henryk IV i część biskupów niemieckich, która była od niego uzależniona, nie chciała podporządkować się papieżowi, tym bardziej, że w Niemczech biskupi i opaci posiadali olbrzymie majątki, a przez to dużą władzę nad ludźmi i cesarz nie mógł sobie pozwolić na rozluźnienie tych więzi. Nie zamierzał też przestrzegać programu papieskiego. W tej sytuacji, w roku 1076 Grzegorz VII obrzucił ekskomuniką (anatema) cesarza Henryka IV i ogłosił jego detronizację. Wówczas część książąt niemieckich wykorzystując tą sytuację utworzyła opozycję antykrólewską. Henryk IV znalazł się w trudnym położeniu politycznym. Nie chcąc dopuścić do przybycia Grzegorza VII do Niemiec sam wybrał się na spotkanie z papieżem.

 

25 stycznia 1077 roku w Canossie Henryk dokonał pokuty (stał kilka godzin w worku pokutnym przed murami miasta) i prosił papieża o zdjęcie klątwy. Był to moment zwycięstwa papiestwa nad cesarstwem. Trzeba jednak pamiętać, ze przybycie Henryka IV do Canossy nie wynikało z jego pobudek religijnych, ale politycznych. Przybywszy do kraju rozprawił się z własną opozycją i zaczął montować opozycję przeciwko papieżowi. W 1080 roku ogłosił detronizację papieża (synod w Brixen), zatwierdził wybór antypapieża (dotychczasowego przeciwnika Grzegorza VII – Wiberta), następnie wkroczył do Włoch i koronował się na cesarza (1084 roku.).Grzegorz VII schronił się u Normanów na Sycylii, gdzie w pohańbieniu zmarł (1085 roku.). Tym razem było to zwycięstwo cesarza, nad papieżem. W roku 1095 podczas synodu w Clermont papież Urban II zakazał ponownie przyjmowania inwestytury z rąk świeckich oraz składania przysięgi na wierność seniorowi. W roku 1111 doszło do podpisania układu w Nutrii pomiędzy Paschalisem II, a Henrykiem V, który oznaczał rezygnację króla z inwestytury, w zamian za co Kościół zrzekał się posiadłości w Niemczech nadanych mu jeszcze przez Karola Wielkiego. Jednak nie zrealizowano postanowień tego układu, ponieważ w Niemczech wybuchł bunt książąt, a papież został uwięziony na rozkaz cesarza.

 

Zakończenie walki o inwestyturę nastąpiło za pontyfikatu Kaliksta II (1119 – 1124)

i rządów Henryka V (1106 – 1125 od 1111 cesarz) podczas synodu w Wormacji w roku 1122. Doszło wówczas do zawarcia kompromisowego konkordatu pomiędzy władzą cesarską, a papieską.

Konkordat w Wormacji zawierał następujące postanowienia:

  • od tej pory biskupi i opaci mieli być wybierani kanonicznie;
  • wybór biskupów i opatów każdorazowo miał zatwierdzać cesarz;
  • podczas nadania inwestytury władca zrezygnował z wręczania pierścienia i pastorału;
  • symbolem ceremonii inwestytury miało być wręczenie berła. We Włoszech inwestytura miała się odbyć po konsekracji, w Niemczech przed;
  • wybór papieża miał być dokonany jedynie przez kardynałów. Począwszy od XIII wieku kardynałowie obradowali nad wyborem podczas konklawe, czyli w zamknięciu (łac. conclave, „ pod kluczem”, zamknięte pomieszczenie, pokój).

W 1213 roku tzw. Złota Bullą z Chebu cesarz zrzekła się wszelkiej ingerencji w w sprawy dotyczące wyboru biskupów, w ten sposób Kościół zakończył działania centralizacyjne.

 

Postanowienia konkordatu wormackiego zaczęły obowiązywać w całej Europie, na terenie Polski pierwszym kanonicznym biskupem został biskup krakowski Wincenty Kadłubek.

 

Jeszcze podczas walki o hegemonię w Europie doszło do podziału na dwa obozy polityczne tj.:

gregoriański – tworzyli go zwolennicy Grzegorza VII, czyli Polska i Węgry. Walkę o władzę wykorzystał Bolesław Śmiały, który chcąc uzyskać od papieża zgodę na koronację przystąpił do obozu przeciwników cesarza .Koronacja odbyła się w 1076 roku. Skutkiem przystąpienia do obozu papieskiego była również możliwość dotworzenia organizacja kościelnej na polskich ziemiach, (po najeździe Brzetysława).

cesarski – byli to zwolennicy cesarza, czyli Niemcy i Czechy.