Reformy w Rosji w dobie absolutyzmu

Piotr przeprowadził reorganizacje organów centralnych i lokalnych. Zmiany zaszły wśród 50 prikazów oraz w Dumie Bojarskiej i Soborze Ziemskim. Po 1648 r. przestał działać Sobór Ziemski, a w latach 1711-1717 zostały zlikwidowane prikazy i Duma Bojarska. Powyższe organy zostały zastąpione Senatem Rządzącym oraz kolegiami. Były to organy o charakterze kolegialnym, podlegające carowi, przez co umożliwiły mu wprowadzenie rządów absolutnych. W 1711 r. powstał Senat Rządzący. Zastąpił Dumę Bojarską. Senat miał prawo do zstępowania monarchy w razie jego nieobecności. Musiał także wypełniać wszystkie carskie rozkazy i polecenia. Do kompetencji Senatu należał nadzór nad sądownictwem, administracją państwową, publikowanie carskich dekretów. Senat sprawował również nadzór nad pobieraniem podatków, nad państwowymi wydatkami i dbał o rozwój handlu. Kontynuatorka reform Piotra I, Katarzyna II wprowadził podział Senatu na sześć departamentów, na czele których stali oberprokuratorzy. W tym czasie zmniejszeniu uległy kompetencje kontrolne Senatu głównie nad administracją. Jednak jego pozycja uległa wzmocnieniu w dziedzinie sądownictwa, bowiem Senat sprawował rolę najwyższej instancji w postępowaniu sądowym.

 

W latach 1717-1720 w miejsce dotychczasowych prikazów, na wzór szwedzki i niemiecki, zostały utworzone kolegia. Były one odpowiednikami dzisiejszych ministerstw. W kolegium zasiadali prezydent, wiceprezydent, radcy i asesorowie. Każde z kolegiów posługiwało się własnym regulaminem. Początkowo powołano dziesięć kolegiów, z czasem ich liczba wzrosła do szesnastu. Do głównych kolegiów należały: kolegium do spraw zagranicznych, do spraw wojskowych, do spraw sądowych, do spraw marynarki, kolegium do spraw dochodów państwowych, do spraw wydatków państwowych, kolegium do spraw handlu, do spraw kontroli, do spraw górnictwa i do spraw przemysłu. W późniejszym okresie powołano jeszcze kolegia sprawiedliwości i ukraińskie. Kolegia znajdowały się pod nadzorem Senatu. Tylko nad tzw. wyższymi kolegiami (kolegium do spraw zagranicznych, do spraw wojskowych i do spraw marynarki) kontrolę sprawował car.

           

Za panowania Piotra I zniesiono również dotychczasowy samorząd lokalny. Rosja została podzielona na osiem guberni: moskiewską, petersburską, smoleńską, kazańską, azowską, sybirską, archangielską i kijowską. Gubernie podzielone zostały na prowincje, a te z kolei na dystrykty. Gubernią kierował gubernator. Na czele prowincji stał wojewoda, a dystryktem kierował komisarz ziemski. Najwyższymi przedstawicielami władzy centralnej w terenie były gubernatorzy. Posiadali uprawnienia o charakterze sądowym, administracyjnym i wojskowym. Za panowania Katarzyny II zwiększona została liczba guberni, do 50. nastąpiło to na skutek terytorialnego wzrostu państwa rosyjskiego. Kilka guberni składało się na większy okręg zwany generałgubernatorstwem. Gubernie podzielono na powiaty, na czele których stali wybierani przez szlachtę isprawnicy.

 

miany administracyjne dotknęły także miasta. Wzorem miast niemieckich za rządów Piotra I w miastach zostały utworzone magistraty, na czele których stali burmistrzowie. Do kompetencji magistratów należały sprawy administracyjne, skarbowe, policyjne oraz sądowe. Magistraty miast rosyjskich podlegały Głównemu Magistratowi z siedzibą w Petersburgu. W 1785 r. Katarzyna II wydała przywilej dla mieszczan. Podzielił on ludność miejską na: rzeczywistych obywateli, kupców zrzeszonych w gildiach, rzemieślników cechowych, obcych kupców, sławetnych obywateli, którzy piastowali urzędy miejskie. W szóstej kategorii znalazły się osoby, których nie można było zaliczyć do powyższych pięciu kategorii. Na mocy generalnego przywileju, również wydanego przez Katarzynę II, miast uzyskały samorząd. Składał się on z walnego zgromadzenia wszystkich obywateli miasta, z powszechne, duma ściślejsza, składająca się z sześciu ławników.