Diaspora, to rozproszenie jakiejś narodowości wśród innych narodów lub wyznawców jakiejś religii wśród innowierców; także grupa tych ludzi i terytorium, na którym żyją. W węższym znaczeniu -rozproszenie Żydów poza Palestyną.
Przez całą druga połowę pierwszego tysiąclecia przed naszą erą rozwijała się świadomość narodowo – religijna Żydów w oparciu o religię judaizmu, która została skodyfikowana w tym okresie. Głównym centrum religijnym Żydów jest od tego czasu Jerozolima, gdzie stała Świątynia Salomona. Po stu latach królowie żydowscy jako wasale poddali się Rzymianom. W I i II w. n.e., po dwóch kolejnych powstaniach żydowskich, Rzymianie zdziesiątkowali ludność żydowską i zlikwidowali niepodległe królestwo. Od tej pory do czasów państwa Izrael przeważająca część Żydów żyła poza Palestyną. Ludność żydowska w diasporze w wyniku rozproszenia w różnych warunkach życiowych i w różnym otoczeniu rozpadła się na kilka odrębnych grup etniczno – kulturowych: Aszkenazyjczykow, Sefardyjczyków, Żydów orientalnych, posługujących się różnymi językami, np. jidysz, czy dialekty judeo- romańskie. Pomimo rozproszenia i częstej wrogości Żydzi zachowali swoja kulturę przez blisko dwa tysiące lat. Elementem łączącym Żydów rozsianych po całym świecie była ekskluzywistyczna, monoteistyczna religia – judaizm, którego przykazania obejmowały nie tylko kwestie wiary, lecz szczegółowo regulowały wszystkie aspekty życia codziennego. Judaizm stanowił podstawę świadomości narodowej Żydów i stanowił wyznacznik żydowskości, w przypadku Żydów wyznanie ściśle pokryło się z narodowością. Diaspora żydowska rozproszyła się po całym znanym świecie. Kolonie żydowskie powstały w całej niemal Europie, w nieprzyjaznym Rzymianom imperium perskim, na Kaukazie, w zachodnich Chinach, w Etiopii, w Arabii, w Afryce, zarówno w prowincjach rzymskich, jak i na jej wschodnim wybrzeżu. Nauki Mahometa wskazują wpływ teologii żydowskiej. Był to również okres żydowskiego prozelityzmu, najbardziej znanym jego przykładem jest Kaganat Chazarski. Istniejące od VI do X wieku na stepach miedzy Morzem Czarnym a Morzem Kaspijskim państwo Chazarów, ludu pochodzenia tureckiego, przyjęło judaizm jako wyznanie państwowe. Niektórzy autorzy, na przykład Artur Koestler, popierali kontrowersyjną tezę, według której po upadku państwa Chazarów uchodźcy przybyli do Europy i dali początek Żydom aszkenazyjskim. Nowoczesne badania genetyczne przeczą tej teorii. W diasporze częste były akty wrogości wobec Żydów, szczególnie w okresach klęsk żywiołowych, za które ich winiono. Przybierały one zwykle formę pogromów, czyli napadów miejscowej ludności, mordującej i rabującej dobytek żydowski. Ponadto oskarżano Żydów o mordy rytualne i profanacje. Jednak aż do czasów III Rzeszy w Europie nie zdarzały się prześladowania usankcjonowane w systemie prawnym, no może z wyjątkiem Rosji, gdzie carowie nakładali na Żydów dalej idące ograniczenia i dopuszczali do pogromów. W XX wieku ogólne nastawienie chrześcijan, nadal było nieprzyjazne, a niekiedy otwarcie wrogie, ponieważ Żydów uznawano za „nieprzyjaciółmi Chrystusa”.
W drugiej połowie XIX i w XX wieku wśród Żydów europejskich powstały dwie przeciwstawne koncepcje. Pierwsza z nich mówiła o dążeniu do asymilacji Żydów w miejscu ich zamieszkania oraz druga, mówiąca o odrodzeniu więzi narodowych i utworzeniu własnego państwa – syjonizm. Narastające nastroje antysemickie w Europie oraz wzrastająca popularność ruchu syjonistycznego przyczyniły się do zapoczątkowania a potem do emigracji kolejnych grup Żydów do Palestyny.
Obecnie diaspora żydowska najliczniejsza jest w Stanach Zjednoczonych i wynosi 6 155 tys., czyli więcej niż liczy sam Izrael. Jednak ponad połowa amerykańskich Żydów nie należy do żadnej wspólnoty wyznaniowej. Liczebność ludności żydowskiej w innych krajach według danych z 2005 roku, to Rosja 800 tys., Francja 606 tys., Ukraina 500 tys., Kanada 372 tys., Argentyna 300 tys., Wielka Brytania ponad 300 tys., Niemcy 220 tys., Brazylia 130 tys., RPA około 106 tys., Australia 100tys., Meksyk 50tys., Iran 35 tys., Turcja 30 tys., Włochy około 30 tys.