Konstytucja z 1799 r.

W dniu 9 listopada 1799 r. (18 brumaire’a) Napoleon Bonaparte dokonał zamachu stanu. Data ta kończy okres rewolucji francuskiej i rozpoczyna okres samodzielnych rządów Napoleona. W kolejnym dniu Rada Starszych powierzyła władzę w państwie trzem konsulom, spośród których I konsulem został mianowany Napoleon Bonaparte. Powołano komisję, której zadaniem stało się opracowanie nowej konstytucji.

 

Konstytucja została ogłoszona 13.XII.1799 r., a rok później odbył się powszechny plebiscyt, w którym ludność Francji przyjęła nową ustawę zasadniczą. Konstytucja zachowywała pozory demokracji, faktycznie jednak przyznała pełnię władzy wykonawczej oraz bardzo duży wpływ na władzę ustawodawczą pierwszemu konsulowi. Pozostali konsulowie dysponowali tylko głosem doradczym. Konsuli mianował Senat Zachowawczy na dziesięcioletnią kadencję. W tym czasie nie istniała żadna możliwość ich odwołania. Po upływie kadencji konsul mógł ponownie sprawować tę funkcję. Szczególne uprawnienia na mocy konstytucji zostały przyznane pierwszemu konsulowi. Posiadał on prawo do:

  • inicjatywy ustawodawczej
  • ogłaszania ustaw
  • mianowania oraz odwoływania członków Rady Stanu, ministrów, ambasadorów, posłów, oficerów, przedstawicieli władz lokalnych, sędziów cywilnych i karnych

 

W państwie sprawował on władzę wykonawczą. Jego polecenia wykonywali ministrowie. Ci ostatni za swoją działalność byli odpowiedzialni politycznie tylko przed Napoleonem Bonaparte. Do odpowiedzialności konstytucyjnej mogło ich postawić w stan oskarżenia Ciało Ustawodawcze, a wyrok zapadał na podstawie decyzji Najwyższego Trybunału. Obywatele,  którzy ukończyli 21 rok życia, posiadali czynne prawo wyborcze. Faktycznie jednak zasada powszechności głosowania, wprowadzona przez konstytucję nie została spełniona, bowiem idea reprezentacji została wyparta przez tzw. list zaufania. Wyróżniano listę okręgową, departamentalną oraz narodową. O tym, że dany obywatel się na niej znalazł decydowały odpowiednie organy władzy. Pod uwagę brano osoby, piastujące jakieś funkcje publiczne, uważając je za godne zaufania. Wyjątkiem stał się wybór pierwszego konsula, który był rozstrzygany w wyniku plebiscytu.

           

Tworzenie prawa należało do kompetencji: Rady Stanu, Trybunatu, Ciała Prawodawczego oraz Senatu. W skład Rady Stanu wchodziły osoby powoływane przez pierwszego konsula. Do jej zadań należało opracowanie projektów ustaw. Trybunat liczył 100 osób, które ukończyły 25 rok życia. Ich wyboru dokonywał Senat z list narodowych. Prowadził on dyskusję nad projektami przygotowanymi przez Radę Stanu, decydował o ich przyjęciu albo odrzuceniu. Ciało Prawodawcze składało się z 300 osób, liczących co najmniej 30 lat. Były one także wybierane przez Senat z list narodowych. W tajnym głosowaniu Ciało Prawodawcze mogło dany projekt przyjąć lub odrzucić. Ostatni z wymienionych organów – Senat,  liczył 80 członków, którzy ukończyli 40 rok życia. Uzyskana przez nich pozycja miała charakter dożywotni, i nikt z ich tego stanowiska nie mógł usunąć. Do zadań Senatu należało badanie zgodności ustaw z konstytucją. Korzystał także Senat z prawa inicjatywy dotyczącej rewizji postanowień konstytucji.