Modernizm

Modernizm (hiszp Modernisto, łac. „nowoczesny”), ukształtował się w latach 80 XIX wieku jako reakcja na pozytywistyczny naturalizm, objął wiele dziedzin kultury od literatury po religię, architekturę i sztukę. Do jego powstania w architekturze przyczyniły się osiągnięcia technologiczne tj. wyprodukowanie betonu, żelbetonu i stali. Pierwsze budynki modernistyczne powstały w Niemczech i Holandii już w 1903 i 1907 roku. Na dobre modernizm rozwinął się w latach 1918 -1975 na terenie Anglii, Francji, Włoch, Niemiec, Polski, ZSRR, Stanów Zjednoczonych oraz Skandynawii.

  • Cechy modernizmu w architekturze:
  • funkcjonalność obiektów – budowanie zgodnie z zasadą Louis’a Sullivana Form follows function forma wynika z funkcji (lub też forma następuje po funkcji),
  • uznanie misji, czyli wychowanie człowieka przez architekturę i sztukę,
  • zapewnienie człowiekowi godziwych warunków życia,
  • minimalizm zarówno wewnątrz jak i zewnątrz budynku,
  • tworzenie według indywidualności artysty, stąd modernizm romantyczny,
  • brak jednolitej formy stylowej,
  • unikanie wszystkiego co formalne,
  • lekkość bryły, unikanie symetrii,
  • ściana kurtynowa, pełniąca rolę przegrody klimatycznej lub osłony,
  • płaski dach, często z tarasem,
  • szerokie okna wpuszczające dużo światła, często zlicowane z elewacją,
  • duże płaskie i jednolite powierzchnie elewacji –w pastelowych lub białych kolorach,
  • stosowanie jako surowca betonu, stali żelbetonu, szkła,
  • obszerne, przeszklone klatki schodowe,
  • przeszklone elewacje,
  • wolny plan, czyli rzut kondygnacji nie podzielony na zamknięte pomieszczenia,
  • inspiracja Dalekim Wschodem,
  • łączenie wnętrza budynku ze środowiskiem naturalnym  np. z ogrodem, lasem itp.,
  • nadawanie budynkom cech abstrakcyjnych,
  • demonstrowanie nowoczesnej technologii,
  • tworzenie centrum miast, jako miejsca z wydzielonymi obszarami usługowymi, handlowymi i rekreacyjnymi.

 

Przedstawiciele modernizmu w architekturze:

  • H.P. Berlage – Nowa Giełda w Amsterdamie,
  • A Aalto i E. Aalto: Budynek Technicznego Uniwersytetu Helsińskiego w Helsinkach,
  • P.Behrens: Alexanderhaus w Berlinie,
  • G. Bunshaft: Muzeum Hirschhorna w Waszyngtonie,
  • Ph. Johnson i J. Burgee: Kaplica Dziękczynienia w Dallas,
  • Iwan Ilicz Leonidow projekt gmachu rządu na Placu Czerwonym w Moskwie, projekt siedziby ONZ, projekt Biblioteki im. Lenina w Moskwie,
  • Richard Neutra VDL Research House (własny dom), Los Angeles,
  • O. Niemeyer: Katedra w Brasilii,
  • H. Poelzig Budynek handlowo-biurowy oraz Pawilon Czterech Kopuł we Wrocławiu, Biurowiec IG Farben we Frankfurcie nad Menem,
  • A Loos, dom towarowy Goldmann,
  • P. Behrens, Krematorium w Hagen na terenie Niemiec,
  • Casa Batlló kamienicy Gaudiego w Barcelonie uznana jako cud,
  • Barbara i Stanisław Brukalscy Osiedla spółdzielcze na Żoliborzu w Warszawie,
  • J. Grabowska - Hawrylakowa, Osiedle Plac Grunwaldzki we Wrocławiu,
  • E. Mendelssohn, Dom Tekstylny Weichmanna w Gliwicach,
  • M. Gintowt, M. Krasiński, Hala widowiskowo – sportowa „Spodek” w Katowicach,
  • M. Leykam, Dom Towarowy „Okraglak” w Poznaniu,
  • W. Krzyżanowski, gmach Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie,
  • O. Sosnowski, Kościół św. Rocha w Białymstoku.

 

W polskiej sztuce modernizm przyjął się termin secesja, co wiązało się ze wzmożoną aktywnością symbolizmu, a także budzeniem się silnego poczucia odrębności narodowej.

 

Architektura modernistyczna wykształciła wiele kierunków zafascynowanych nowoczesnością np.:

  • Ekspresjonizm, (1905 – 1930) – opisany wcześniej;
  • Konstruktywizm (1913 – 1925) – przedstawicielami kierunku byli m.in.: W.J. El Lissitzky, N. GAbo, P.L.Nervi. W wyniku działania wymienionych artystów powstały m.in.: projekt trybuny Lenina w Moskwie, ekspozycja sztuki nowoczesnej w Muzeum Miejskim w Hanowerze, stadion miejski we Florencji, fabryka Fiata w Turynie, biurowiec Mirelli w Mediolanie, hala wystawowa w Turynie itd. Cechą charakterystyczna konstruktywizmu było stosowanie nowoczesnych materiałów budowlanych i popis sztuki inżynierskiej;
  • Neoplastycyzm - założenia opracował P. Mondrian pomiędzy 1914, a 1917 rokiem, podkreślając odejście ówczesnego architekta od przedmiotu ku abstrakcji. Kierunek ten znalazł swoje odbicie w funkcjonalizmie G.T. Rietweld’a;
  • Funkcjonalizm, kierunek w architekturze, który przedkładał nade wszystko funkcję budynku. Czasami używa się jako jednoznacznego określenia modernizm lub styl międzynarodowy;
  • Bauhaus – to uczelnia artystyczna lub kierunek w architekturze, wywodzący się od nazwy tej uczelni działającej w Niemczech. Program architektoniczny Bauhaus przewidywał stworzenie nowoczesnego, modernistycznego stylu, który połączył wiele dziedzin sztuki i doprowadził do umocnienia tendencji abstrakcyjnych w sztuce. Zasady wprowadzone przez Bauhaus dotyczyły wprowadzanie do formy architektonicznej warunków regionalnych, klimatów, krajobrazów i zwyczajów mieszkańców, uwzględniały funkcjonalności psychologiczną, biologiczną oraz ergonomiczną. Przykładami stylu międzynarodowego (neoplastycyzm, funkcjonalizm, Bauhaus) są: gmach Celsjusza w Moskwie, projekt bloku mieszkalnego w Marsylii, siedziba ONZ w Nowym Jorku, gmach uniwersytetu w Bagdadzie, Muzeum Sztuk Pięknych w Houston i wiele innych.
  • Architektura organiczna – polegała na odrzuceniu sztucznych schematów na rzecz tworzenia budynków zgodnie ze wzorem organizmów żywych oraz łączenie form architektonicznych z otoczeniem np. Filharmonia w Berlinie.