Organizacja państwa Hohenzollernów na terenie Prus

dział: Państwo

Od 1415 r. Brandenburgia należała do władców z dynastii Hohenzollernów. W początkach XVII wieku był ona jeszcze małoznaczącym państwem na mapie ówczesnej Europy. Pierwsze lata XVII wieku przyniosły powiększenie terytorialne państwa brandenburskiego. W 1611 r. elektor Jan Zygmunt, którego żona była córką ostatniego księcia pruskiego z linii Hohenzollern-Ansbach – Anna, uzyskał od państwa polskiego zgodę na to by księstwo pruskie, znajdujące się dotychczas pod jego kuratelą, przeszło na własność Jana Zygmunta jako lenno polskie. Po śmierci ostatniego księcia pruskiego Albrechta Fryderyka, w sierpniu 1618 r. księstwo pruskie, stało się własnością Jana Zygmunta, a po jego śmierci jego syna Jerzego Wilhelma. Państwo brandenburskie powiększyło się o 180 tys. mieszkańców, zyskując jednocześnie zamożne miast, które znalazło się w granicach państwa – Królewiec.

 

Powiększone państwo było jednak słabo ze sobą związane. Pomiędzy Brandenburgią a Prusami istniał pas polskiego Pomorza Gdańskiego, oddzielający te dwie części państwa Hohenzollernów. Z tego też powodu już w XVII wieku zrodziły się na dworze brandenburskim plany do scalenia tych terytoriów.

W 1620 r. rozpoczął rządy Fryderyk Wilhelm, zwany przez historiografię Wielkim Elektorem. Uzyskał on kraj znajdujący się w nie najlepszej kondycji. Rozpoczął od przywrócenia władzy stanom, które przez jego ojca nie były dopuszczane do władzy. Zatwierdził elektor najważniejsze szlacheckie przywileje: prawo do wyłącznego posiadania ziemi, do traktowania chłopów jako swoich poddanych oraz prawo do bezcłowego wywozu swoich towarów za granicę. W ten sposób elektor zapewnił Brandenburgii utrzymanie armii, której liczba przez kolejne lata będzie sukcesywnie zwiększana.

 

W 1657 r. na mocy traktatów welawsko-bydgoskich elektor uzyskał zniesienie zależności lennej księstwa pruskiego od państwa polskiego. Te posunięcia zapewniły mu autorytet w państwie, który wykorzystał do wzmacniania władzy centralnej. przygotował on grunt pod rozwój absolutyzmu w Prusach w XVIII wieku. Podstawą władzy elektorskiej, a później królewskiej stało się wojsko. Stopniowo zmierzał Fryderyk Wilhelm do ograniczania roli stanów, początkowo tych prowincjonalnych. Jeszcze w 1604 r. została utworzona Tajna Rada, która za jego panowania stała się centralnym organem władzy administracyjnej w państwie. Troską obdarzył elektor majątki państwowe, które dzięki sprawnemu zarządzaniu, przynosiły skarbowi państwa nierzadko 60% dochodów państwowych. Popierał rozwój przemysłu, a wykorzystując centralne położenie Brandenburgii, rozwijał państwowy handel.

 

Syn Fryderyka Wilhelma – Fryderyk III przeprowadził swoją koronację na króla Prus. 18 stycznia 1701 r. w katedrze w Królewcu elektor brandenburski został koronowany na króla Prus. Wiek XVIII obok konfliktów w których uczestniczyło państwo pruskie, został poświęcony przez władców tego kraju na umocnienie władzy, rozbudowę armii, która stała się jej podstawą oraz wzrost dochodów państwowych. W 1713 r. na tronie pruskim zasiadł Fryderyk Wilhelm I. Rozpoczął swoje rządy od reformy finansowej, która zapewniła wysokie dochody państwowe. Zlecił także przeprowadzenie i podporządkowanie jego władzy wojska. Nad sprawami armii oraz finansami z nim związanymi czuwała władza centralna – General-Ober-Finanz-Kriegs. Utworzono jeszcze departament spraw zagranicznych i departament sprawiedliwości. Nad tymi trzema instytucjami nadzór utrzymywał tylko pruski król. Fryderyka Wilhelma I określa się w historiografii jako twórcę niemieckiej biurokracji. Król bowiem posługując się nakazem bezwzględnego posłuszeństwa, przyzwyczaił państwowych urzędników do tego, że mieli być narzędziem w jego ręku. Król wprowadził także opodatkowanie szlachty. I mimo jej początkowych protestów, grupa ta w końcu pogodziła się z takim stanem rzeczy. Zatrzymała swoje dawne przywileje związane z prawem wymogu posłuszeństwa w stosunku do warstwy chłopskiej, w zamian za posłuszeństwo władcy.

Dzięki reformom przeprowadzonym przez władców z dynastii Hohenzollernów państwo pruskie wkroczyło w XVIII i XIX wiek doskonale przygotowane. Z czasem wyrosło na europejską potęgę, co udowodniły wydarzenia kolejnych lat.