Religia starożytnego Rzymu

Panteon bogów rzymskich rozpoczynała tzw. triada kapitolińska będąca uosobieniem państwa rzymskiego. W skład triady wchodzili.: Jowisz , Junona i Minerwa.

Jowisz (Jupiter) był najwyższym bogiem w panteonie rzymskim. Według mitologii był synem Saturna i Rei, mężem Junony, ojcem bogów, źródłem boskiej władzy, bogiem nieba, burzy, opiekunem rzymskich urzędników. Atrybutami Jowisza były piorun i orzeł. Kult Jowisza był najbardziej znany w świątyni położonej na Kapitolu w Rzymie. Czynnościami kultowymi opiekował się kapłan zwany flamen Dialis.

Junona była córką Saturna, siostrą i żoną Jowisza, matką Marsa, Hebe i Wulkana. Podobnie jak grecka Hera znana jest z zazdrości o swojego męża,np. mściwie obeszła się z Perseuszem

i Heraklesem. Z racji na swoje różnorodne funkcje czczono ją pod wieloma imionami np.:

• Regina (patronka Rzymian),
• Moneta „upominająca”(opiekunka narzeczonych),
• Zbawczyni (patronka państwa ),
• Lucina (bogini światła i narodzin opiekunka kobiet w ciąży i kobiet zamężnych).

Określenie iuno (z którego wywodzi się prawdopodobnie imię Junony)odnosiło się do istoty półboskiej towarzyszącej każdej kobiecie od narodzin, aż do śmierci. Kolorami Junony były : głęboki błękit i królewska purpura, roślinami: anyż, jesion, jemioła, lipa, mięta, owoce jałowca, gałka muszkatołowa, szałwia. Klejnoty utożsamiane z boginią to: ametyst, chryzolit, szafir i turkus. Ulubiony zwierzę to jednorożec. Junona miała świątynię m.in. na Kapitolu, na Campus Maritus( tu głównie czczona przez żołnierzy) oraz na Eskwilinie.

Minerwa kolejna bogini z triady kapitolińskiej, przejęta od Etrusków. Patronka rękodzieła, rzemiosła i sztuki, opiekunka kobiecych prac domowych, bogini mądrości i zwycięstwa. Utożsamiana z grecką Atena i dlatego też przedstawiana w zbroi i hełmie. Święto Minerwy tzw. Quinquatrus obchodzili rzemieślnicy, lekarze, pisarze, artyści oraz nauczyciele i uczniowie. Jej główna świątynia znajdowała się na Awentynie.

Apollo był związany z księgami sybilijskimi i leczeniem chorych, stanowił ideał męskiej

i młodzieńczej urody, patron sztuki. Greckim odpowiednikiem był również Apollo.

Mars (etruski Maris) był bogiem wojny, jeden z głównych bogów w mitologii rzymskiej. Uważany za syna Jupitera oraz jego żony Junony, żoną Marsa była bogini Norio, o której nie wiadomo zbyt wiele. Mars był ojcem bliźniaków Romusa i Romulusa, spłodzony z westalką, córką króla Latynów Numitora –Reą Sylwią. Początkowo czczony jako patron pór roku, szczególnie wiosny, uważano go także za patrona uprawiających rolę. Według mitologii zrzucił, swoją własną tarczę na ziemię, aby chroniła całe miasto-Rzym. Pasterze powierzali mu swoje stada przed atakiem wilków. Marsowi składano, więc w ofierze świnie, owce lub woły. Marsowi poświęcano miesięc - marzec (łac. mensis Martius), kiedy to tradycyjnie pogoda pozwalała wznowić lub rozpocząć działania wojenne oraz prace polowe. Marsowi poświęcony był: wilk, rumak, dzięcioł i dąb. Jego symbolem była kopia oraz tarcza.

Początkowo był czczony pod postacią świętej włóczni Jako Mars Gradivus, kroczył na czele wojsk na polu bitwy i pod taką postacią był czczony w starej świątyni na Via Appia, poza murami miasta. Inne miejsca kultu Marsa w Rzymie to: Regia na Forum Romanum i Pole Marsowe. Suovetaurilia, to święta na część Marsa, odbywały się ona, co 5 lat po sporządzeniu listy obywateli według klas: centurii i tribius .Marsowi odpowiada grecki bóg Ares.

Mitra bóg wedyjski, indoirański czczony przez Rzymian od I w n.e. (mitreum w podziemiach obecnego kościoła św. Kaliksta). W III i IV w n.e. mitraizm został włączony do państwowego kanonu religijnego w Rzymie. Mitrę przedstawiano jako młodzieńca w tunice, w czapce frygijskiej na głowie, zabijającego byka. Był bóstwem słońca i opiekunem władców oraz wojowników. Bóg był identyfikowany z greckim Apollem lub Heliosem. W późniejszym okresie dzień narodzin Mitry, czyli 25 grudnia został przez chrześcijaństwo uznany za dzień Bożego Narodzenia.

Wenera (Wenus) bogini miłości uchodziła za  matkę rodu julijskiego – Cezara i Oktawiana Augusta.

Wulkan rzymski bóg ognia, wulkanów oraz kowalstwa. Utożsamiany był z greckim bogiem Hefajstosem. .W Rzymie wierzono, że odgłosy dochodzące z pobliskiego wulkanu-Etny są wynikiem jego pracy, gdyż był kowalem. Odlewał on groty strzał i zbroje dla Marsa Ateny oraz pioruny dla Zeusa. Oddawano mu cześć w świątyni na Campus Martius. Jego święto odchodzono 23 sierpnia. Podczas uroczystości wrzucano do ognia ryby, a czasami nawet inne zwierzęta. Wzywano go zawsze podczas gaszenia pożarów. Od jego imienia pochodzi również nazwa „wulkanu” jako tworu geologicznego.

Westa bogini ogniska domowego i państwowego, pod jej opieką pozostawały czasami całe miasta.. Była czczona pod postacią wiecznie płonącego ognia w świątyni na Forum Romanum, wybudowanej w kształcie okrągłej szopy. Zwierzęciem utożsamianym z Westą był święty osioł. Święto Westy było obchodzone w dniu 9 czerwca. W tym dniu, do świątyni bogini, udawały się kobiety, które w dzbanuszkach i miskach, znosiły jej pożywienie. Oprócz tego, dokonywano również złożenia ofiary z osła, a piekarze i młynarze przyozdabiali swoje osiołki, słodkimi łańcuszkami bułeczek. Odpowiednikiem Westy była grecka Hestia.

Oprócz tych najważniejszych znany był w Imperium Rzymskim również kult następujących bóstw:

• Bachus bóg płodnych sił przyrody, wina i winnej latorośli, odpowiednik Dionizosa,
• Bellona bogini wojny, żona lub siostra Marsa,
• Diana bogini księżyca, narodzin i łowów,
• Eskulap bóstwo opiekuńcze sztuki lekarskiej odpowiednik greckiego Asklepiosa,
• Honor bóstwo personifikujące pojęcia moralne - honoru i czci,
• Geniusz istota półboska, śmiertelna, która obdarza mężczyznę płodnością, kieruje jego losem, przynosi szczęście lub niepowodzenie,
• Flora bogini roślinności wiosennej w stadium kwitnienia,
• Merkury bóg handlu, zysku i kupiectwa, także złodziei i celników, posłaniec bogów,
• Neptun bóg wód, chmur i deszczu,
• Salus bogini personifikująca zdrowie i bezpieczeństwo,
• Saturn bóg rolnictwa i zasiewów,
• Terminus bóg granic państwowych i granic między prywatnymi posiadłościami.