Utylitaryzm

Utylitaryzm jest postawą filozoficzną, w której podstawowym kryterium rozróżniania pozytywnych i negatywnych działań jest użyteczność. Słowo utilis pochodzi z języka łacińskiego i znaczy właśnie – użyteczny.

 

Zasada użyteczności uznaje, że nasze postępowanie jest właściwe, pozytywne, jeśli w jego wyniku otrzymujemy dużą ilość szczęścia i dobrych efektów. Pojęcie szczęścia w tej definicji może być oczywiście różnie pojmowane przez zwolenników tego poglądu filozoficznego. Należy podkreślić, że w przypadku utylitaryzmu, nie jest istotna intencja, jaka towarzyszy naszym działaniom. Ważne są natomiast ich skutki. W tym wypadku winny to być skutki pozytywne, korzystne. Pod potocznym rozumieniem słowa utylitaryzm kryje się nie jako praktyczne dążenie i osiąganie celów.

           

Wśród teoretyków tego poglądu należy wymienić Francis’a Hutchesona, który po raz pierwszy w XVIII wieku ogłosił zasady utylitaryzmu. Źródła tej postawy możemy jednak znaleźć znacznie wcześniej. Można na tym miejscu chociażby wymienić dzieła Hume’a. Formułę utylitaryzmu rozwinął J. Bentham i J. S. Mill. Dla obu wymienionych myślicieli szczęście stało się równoznaczne z brakiem przykrości. A więc stało się niejako równoznaczne przyjemności.

           

Kolejny wiek przyniósł krytykę utylitaryzmu, głównie na skutek samych mechanizmów, rządzących tym prądem. A dokładniej krytycy zwracali uwagę, że zwolennicy utylitaryzmu zbyt mocno akcentują rozdział motywów działania od samych czynów. Uważali oni, że w tej sytuacji motywy stają się zupełnie nie istotne.

 

Ideologie doby nowożytnej